Umowa darowizny – podatki, rodzina i wszystko inne co powinniście wiedzieć
W poezji, piosenkach, czy najzwyczajniej – życiu codziennym często spotykamy się z wyrażeniem podaruję Ci. Kochankowie mówią o podarowaniu drugiej osobie swojego serca, rodzice chcą darować swoim dzieciom cały świat, a postacie w naszych ulubionych książkach czy filmach grozy błagają o darowanie im życia przez ich oprawców. Darowanie jest istotnym zwrotem języka prawnego oraz prawniczego? Jest kluczem do naszego dzisiejszego tematu, którym jest nic innego jak umowa darowizny.
Czym jest umowa darowizny?
Umowa darowizny jest umową nazwaną, uregulowaną przez Kodeks Cywilny, spełniającą rolę pochodnego sposobu nabycia własności. Służy do przeniesienia własności wskutek bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku, o czym zresztą dosłownie mówi nam art. 913 § 1 k.c. Najprościej mówiąc? Oddanie komuś czegoś za darmo. Istnieje oczywiście możliwość uzależnienia wydania darowizny od wypełnienia przez obdarowanego polecenia darczyńcy, który musi z resztą zostać zawarte w samej umowie. Dajmy na to, że nasz darczyńca uzależni podarowanie przez niego mieszkania, od tego czy następnie zajmiemy się roślinami w nim pozostawionymi. To jest właśnie polecenie!
Co może być przedmiotem darowizny?
Tak naprawdę przedmiotem darowizny może być wszystko – zarówno prawa majątkowe oraz niemajątkowe. Tak więc możemy darować wiele rzeczy – obraz, pieniądze, samochód, jak i mieszkanie.
Forma umowy darowizny
Przekazanie rzeczy poprzez darowiznę powinno być zawarte w akcie notarialnym. Wyobraźmy sobie przykładową sytuację, w której serdeczna przyjaciółka znanej już z naszych anegdot Kasi – Małgosia, będącą od zawsze kochanym dzieckiem, potem pilną uczennicą oraz studentką, z aspiracjami podjęcia zawodu ortopedy, dostaje pewnego jesiennego dnia szczęśliwą wiadomość od swego ojca. Pragnąłby on dać jej swoje ukochane mieszkanie wilanowskie w dniu zakończenia przez nią specjalizacji. Powinni się więc we dwójkę udać się do notariusza i umowę darowizny sporządzić, stawiając się z dowodami osobistymi, podstawą nabycia mieszkania oraz dokumentem potwierdzającym stopień pokrewieństwa.(Pamiętajmy, że dokumenty potrzebne do okazania notariuszowi będą inne, gdyż wszystko zależy od przedmiotu darowizny!). Warto jednak zauważyć, iż zgodnie z Kodeksem Cywilnym, same skutki darowizny nie-notarialnej, kiedy świadczenie zostało już spełnione – również będą prawnie wiążące.
Podatek od spadków i darowizn
Brzmi nie zachęcająco, prawda? Mało kto pała entuzjazmem na widok słowa podatek, ale czy w tym przypadku powinniśmy drżeć ze strachu? Specyfiką darowizn jest to, że umowa jest najczęściej zawierana przez osoby bliskie. Bardzo rzadko zdarza się, abyśmy byli chętni do przykładowo – darowania mieszkania komuś innemu, niż najbliższej rodzinie – nawet serdecznej koleżance ze studiów. Mimo tego, że każda darowizna jest opodatkowana, istnieją pewne ulgi, które sprawiają, że umowa darowizny staje się zachęcającą koncepcją. Wszystko zależy od tego, w której grupie podatkowej znajduje się nasz darczyńca oraz tego, czy i o ile wartość darowizny przekroczy kwotę wolną od podatku przewidzianą dla danej grupy. Należy również pamiętać, że wartości darowizn od jednego darczyńcy sumuje się w ciągu pięciu lat. Istnieją 3 grupy podatkowe z przydzielonymi im kwotami wolnymi od podatku:
- małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo, ojczym, macocha, pasierb, zięć, synowa oraz teściowie, przy czym kwotą wolną od podatku jest 9637 zł
- zstępni naszego rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie zstępnych, przy czym wolną kwotą od podatku jest 7276 zł
- inne osoby, przy czym wolną kwotą od podatku jest 4902 zł.
Jeśli darowizna przekroczy wartość kwoty wolnej od podatku :
- Do 10 278 zł ponad limit – podatek będzie wynosił 3% kwoty nadwyżki
- Od 10 279 do 20 556 zł ponad limit – podatek wynosił będzie 308, 30 zł + 5% kwoty nadwyżki
- Powyżej 20 556 zł ponad limit– podatek wynosił będzie 822,20 zł + ( kwota nadwyżki -20 556 zł) x 7%
Oznaczałoby to, że gdyby ojciec Małgosi darował jej mieszkanie o wartości 400 000 zł zgodnie ze wzorem musiałaby ona odprowadzić następujący podatek:
822,20 + ( 390 363-20 556) x 7%= 25 944,044 zł
Grupa podatkowa 0
Czy rzeczywiście Małgorzata odprowadzi tak wysoki podatek? Otóż NIE! I to jest właśnie najprzyjemniejsza część specyfiki tej umowy. Przewidziano bowiem grupę podatkową 0, która jest podzbiorem osób z grupy I. Są to: małżonek, zstępni, wstępni, rodzeństwo, ojczym, macocha oraz pasierb. Jeśli jesteśmy takimi szczęśliwcami, iż nasz darczyńca znajduje się w tej oto grupie, po przekroczeniu kwoty wolnej od podatku (9673 zł) – nie będziemy musieli go odprowadzać! Jedynym naszym obowiązkiem stanie się zgłoszenie takiej darowizny do właściwego naczelnika urzędu skarbowego w przeciągu sześciu miesięcy od jej powstania. Zarówno Małgosia, jak i znany przez wytrwałych czytelników mąż Kasi – Tomek ( odsyłam do artykułu o darowiźnie w związku małżeńskim 😉 ) mogą spać spokojnie.
Darowizna a zachowek
Przenieśmy się na chwilę myślami w inny stan faktyczny: jesteśmy zstępnym osoby, która po śmierci nie zostawiła po sobie prawie nic, a jak wiemy przysługuje nam zachowek, zgodnie z porządkiem dziedziczenia ustawowego. Dodatkowo, mamy wiedzę, że za życia osoba ta dokonała wielu darowizn, tym samym znacznie uszczuplając swój majątek. Czy pozostaniemy więc z niczym, albo ze znikomym zachowkiem po zmarłym? Nic bardziej mylnego. W takiej oto sytuacji do schedy spadkowej doliczona zostanie wartość darowizn, a nam przysługiwać będzie roszczenie o zachowek wobec obdarzonych wcześniej, co oznacza obowiązek tej osoby do spłacenia kwoty zachowku w granicach wzbogacenia na skutek darowizny.
Darowizna i służebność osobista a dożywocie?
Dla wszystkich wytrwałych, którzy przebrnęli przez ostatnie akapity, zawarłyśmy szybkie porównanie między dwiema, na pierwszy rzut oka podobnymi do siebie rozwiązaniami prawnymi.
Wróćmy do sytuacji Małgosi, której tata darował mieszkanie. Jako, iż jest wspaniałą i pomocną córka, ojciec który niestety młodszy się już nie stanie, zauważył że strasznie zaczęła doskwierać mu samotność a jego córka już kolejny rok mieszka w malutkim, wynajmowanym przez nią za ogromny czynsz lokalu. Co mogą w takiej sytuacji poradzić? Mają tak naprawdę dwie korzystne opcje: zawarcie umowy dożywocia – co zostało już przez nas też opisane w przypadku bohaterki Marysi lub wykorzystanie właśnie umowy darowizny z następnym ustanowieniem służebności osobistej może być idealnym rozwiązaniem. Ojciec darowałby więc Gosi mieszkanie (przy czym jak pamiętamy, nie będzie musiała płacić podatku od darowizn), a jego córka jako obdarzona, ustanowi na rzecz swojego darczyńcy służebność osobistą mieszkania. Taka służebność będzie dożywotnia. Obie umowy (zarówno dożywocie, jak i służebność) mogą się zdawać bardzo podobne, ale niosą one za sobą znacznie zróżnicowane skutki.
W przeciwieństwie do znanej już przez nas umowy dożywocia, opisanej również w art. 908 §1 Kodeksu cywilnego – w przypadku ustanowienia służebności osobistej na rzecz darczyńcy, po stronie nabywcy nie powstanie obowiązek dożywotniego utrzymania swojego zbywcy. To znaczy, iż taka Małgosia nie miałaby za obowiązek np. dostarczania swojemu ojcowi pożywienia i po jej stronie koszty życia z ojcem mogłyby formalnie być znacznie mniejsze, niż w przypadku umowy dożywocia.
Ponadto, po sporządzeniu umowy dożywocia spoczywałby na stronie obowiązek zapłaty PCC (podatku od czynności cywilnoprawnych), gdzie ulgi ze względu na stopień pokrewieństwa na wzór podatku od spadku i darowizn, nie istnieją. Tym samym jednak, w przypadku dożywocia (odwrotnie niż przy darowiźnie) wartość takiej nieruchomości nie jest wliczana do schedy spadkowej, a nabywca nie ma obowiązku spełnienia roszczenia o zachowek.
Wszystko zależy więc od stanu faktycznego sytuacji. Skoro ojciec Małgosi jest jeszcze w pełni sił i przekonany jest również o dobrym sercu córki, wybierze zapewne drugą opcję (darowiznę z zastrzeżeniem służebności osobistej). Warto jednak pamiętać też, że w przypadku konfliktów stron, właśnie przy umowie dożywocia zastrzeżona została możliwość zmiany świadczeń na dożywotnią rentę (art. 913 § 1 k.c.), co w przypadku służebności nastąpić może jedynie z woli właściciela nieruchomości, lub w przypadku rażącego naruszenia postanowień umowy darowizny. Zawsze więc pamiętajmy o plusach i minusach każdego rozwiązania, zanim się któregokolwiek podejmiemy!