Czy odrzucić spadek?
A jeśli tak, to jak to zrobić?
Odrzucenie spadku. W większości przypadków spadek kojarzy nam się ze smutnym faktem odejścia kogoś z tego świata. Czasami w filmach możemy zobaczyć motyw otrzymania spadku po nieznanym bogatym krewnym. Przyjemna niespodzianka. Niestety czasem zdarzają się również mniej przyjemne historie. Przykładowo zawiadomienie z sądu, że właśnie staliśmy się spadkobiercami dalekiego wujka hulaki.
Zanim przedstawimy problematykę prawną dotyczącą odrzucenia spadku, przedstawiamy historię Kasi z Warszawy (wcześniejsze możecie znaleźć np. tutaj: Darowizna w małżeństwie), która o odrzuceniu spadku dowiedziała się bardzo dużo.
Co musi zrobić Kasia aby obrzucić spadek i nie zostać z długami po krewnym ?
To był piękny, słoneczny dzień. Kasia położyła na popołudniową drzemkę swoich chłopców. Zaparzyła kawy w swojej maleńkiej kawiarce. Wyjęła korespondencję ze skrzynki pocztowej i poszła z nią do ogrodu. Pomiędzy rachunkami za prąd, gaz, wodę, śmieci, leasing, ubezpieczenie, podatek od gruntu, ofertą garnków zepter i ofertę pożyczki nagle zobaczyła kopertę z Sądu Rejonowego dla Warszawy Śródmieście w Warszawie.
Zamarła, by już po chwili rwać kopertę jak oszalała. Sąd zawiadomił ją, że została spadkobierczynią po stryjku Ryszardzie. Kochany stryjek, szkoda że od dwudziestu lat nie miała z nim żadnego kontaktu. Niemniej Kaśka szalała i zatańczyła z radości lambadę. Zaczęła marzyć o podbijaniu świata, pomyślała że może w końcu uda jej się kupić wymarzoną działkę pod Działdowem.
Postanowiła szybko zatelefonować do mamy aby opowiedzieć, jak stała się spadkobierczynią. Mama zaczęła nerwowo wykrzykiwać w słuchawkę, że sama już jakiś czas temu spadek po Ryśku odrzuciła! I, że już o tym wspominała Kasi i teraz to ona musi oświadczenie o odrzuceniu złożyć.
Kasia była skonfundowana. To prawda, coś tam słyszała od matuli o długach dalekiego krewnego, ale nie skojarzyła, że to o Rycha chodziło. Okazało się też, że ten cały Rysiu prowadził hulaszczy tryb życia będąc typowym birbantem, ze Starej Pragi, z nutką hazardu w żyłach, który narobił sobie na dzielni nie małych długów. Kasia nie zdążyła się nawet dobrze nacieszyć myślą o działce pod Działdowem, z pieniędzy jakie sądziła, że otrzyma w spadku.
Z dalszej rozmowy telefonicznej dowiedziała się, że:
- jeśli spadkodawca pozostawił długi, spadek można odrzucić,
- czas na odrzucenie spadku to sześć miesięcy od dnia dowiedzenie się o powołaniu do spadku,
- oświadczenie można złożyć w sądzie lub szybciej – u notariusza,
- koszt oświadczenia o odrzuceniu spadku u notariusza to 50 zł netto,
- dokumenty potrzebne do odrzucenia spadku to: odpis skrócony aktu zgonu Ryszarda i dowód osobisty Kasi.
Czy odrzucenie przez Kasię spadku po krewnym, który miał długi „kończy sprawę”, jeśli wiemy, że Katarzyna ma małe dzieci⁉
Kasia po rozmowie z mamą wzięła się w garść. Zrozumiała że spadek, który pozostawił jej stryj, to zamiast diamentów jedynie góra długów niczym Złoty Szczyt pod Częstochową o wysokości 281 m n.p.m. Zaczęła działać. „Będzie dobrze”- myślała.
W ciągu tygodnia uzyskała z urzędu stanu cywilnego odpis skrócony aktu zgonu stryjka Ryśka i umówiła się u notariusza, żeby spadek po nim odrzucić. W kancelarii przy składaniu oświadczenia o odrzuceniu spadku, notariuszowi powiedziała, że w końcu ma z głowy ganianie po urzędach. Notariusz odwzajemnił uśmiech i zapytał niewinnie, czy Kasia ma dzieci… Co za wścibstwo – pomyślała Kasia, niemniej powiedziała z dumą, że ma dwójkę bąbelków: Bolka i Lolka, kilkuletnie maluchy. Rejent zakręcił swój długi wąs:
– Droga Pani Katarzyno, Pani rozumie, że Pani dzieci, to kolejni powołani z ustawy do spadku po stryju, prawda ? Skoro odrzuciła Pani dziś spadek to z automatu prawo do dziedziczenia przechodzi na dzieci,
– Jak to? – Zapytała przerażona Kasia.
– A no tak-to – Odpowiedział niewzruszony prawnik.
– Czy tzn., że dzieci odziedziczą te długi? To ja od razu, w tej chwili, w tym momencie chcę też odrzucić za Bolusia i za Lolusia spadek! Mogę, tak? – Wymyśliła poddenerwowana acz bystra Katarzyna, starając się powstrzymać drżenie głosu.
– Droga Pani, pani rozumie, że dzieci są malutkie ? Są małoletnie, więc aby mogła Pani odrzucić spadek w ich imieniu, trzeba udać się do sądu, wydziału rodzinnego i opiekuńczego i uzyskać zgodę na odrzucenie spadku przez dzieci.
Kasia wychodząc z kancelarii powtarzała pod nosem jak mantrę: „dam radę, dam radę, dam radę …”
Kolejne czynności, które trzeba wykonać krok po kroku aby odrzucić spadek w imieniu małoletniego:
- małoletni musi być reprezentowany przez swojego rodzica,
- aby dokonać czynności polegającej na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka, trzeba złożyć wniosek do sądu o zgodę na te czynność,
- sąd wydaje postanowienie wyrażające zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletnich, postanowienie musi mieć wzmiankę o swojej prawomocności i jest to pieczątka z sądu na oryginale dokumentu,
- ponownie należy udać się do notariusza z prawomocnym postanowieniem sądu wyrażającym zgodę na odrzucenie spadku i odpisami skróconymi aktów urodzenia dzieci oraz odpisem aktu zgonu,
- czas na odrzucenie przez dzieci spadku to również sześć miesięcy. Termin ten nie biegnie od momentu złożenia wniosku do sądu do dnia wydania postanowienia o uzyskaniu zgody na odrzucenie spadku,
- po złożeniu tego oświadczenia do kręgu spadkobierców wejdą kolejne osoby.
GARŚĆ TEORII
Od początku czyli kiedy dziedziczymy?
Zgodnie z art. 925 Kodeksu cywilnego, spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy, jednak spadkobierca może spadek przyjąć lub go odrzucić.
W skrócie spadkobiercą stajemy się z chwilą śmierci spadkodawcy, ale przez sześć miesięcy mamy wybór czy chcemy spadek przyjąć czy nie.
W sytuacji gdy wiemy, że nasz spadkodawca miał długi, najlepiej udać się do notariusza, by przed nim złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku i jest to zdecydowanie szybsze rozwiązanie od drogi sądowej.
Jaki jest termin do odrzucenia spadku ?
Na odrzucenie spadku po zmarłym, spadkobierca ma sześć miesięcy, przy czym termin ten biegnie od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
DZIEDZICZENIE USTAWOWE
Dziedziczenie ustawowe ma swoją kolejność wskazaną w kodeksie cywilnym. Spadek odrzucany jest według tej kolejności.
Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez osobę, w stosunku do której nie rozpoczął jeszcze biegu sześciomiesięczny termin, o którym piszemy powyżej (czyli ,,na zaś”), jest bezskuteczne.
Przykład 1:
Zmarła wdowa Pani Janina, która miała syna Marcina, jej wnuk Czesio wiedział o pokaźnym długu – 30.000,00 zł. Chciałby jak najszybciej odrzucić spadek, ponieważ sam ledwo wiąże koniec z końcem. Czy może to zrobić?
W pierwszej kolejności dziedziczą dzieci i małżonek.
W tej sytuacji spadek najpierw musi odrzucić syn Marcin, a dopiero później Czesio.
Dla ułatwienia podajemy ściągę z porządku dziedziczenia:
- Dzieci i małżonek – zaś, jeżeli dzieci nie dożyły – ich dzieci, i tak dalej,
- Rodzice i małżonek – jeżeli zmarły nie posiadał dzieci,
- Rodzeństwo i ich dzieci – jeżeli zmarły nie posiadał dzieci, małżonka i rodzice nie żyli (przy czym najpierw odrzuca rodzeństwo, później ich dzieci),
- Dziadkowie i ich dzieci – jeżeli zmarły nie posiadał dzieci, małżonka, rodzice nie żyli, rodzeństwo i zstępni rodzeństwa także nie dożyli otwarcia spadku (przy czym najpierw odrzucają dziadkowie, dopiero później ich dzieci).
Osoby, które odrzuciły spadek, traktowane są tak, jakby nie dożyły otwarcia spadku.
Przykład 2:
Zmarł Pan Marian, który w chwili śmierci był rozwiedziony, posiadał dwoje dzieci Grześka i Krzyśka, przy czym Krzysiek ma ośmio letnią córkę Irenkę. Rodzice Pana Mariana nie żyją, Pan Marian miał siostrę, która jest bezdzietna. Jak będzie wyglądało odrzucenie spadku?
Grzesiek i Krzysiek mają sześć miesięcy na odrzucenie spadku od chwili dowiedzenia się o jego śmierci. Udają się do notariusza i spadek odrzucają. Jednak co z Irenką? Termin na odrzucenie spadku przez Irenkę biegnie od momentu odrzucenia spadku przez Krzyśka.
Co powinien zrobić rodzic w takiej sytuacji rodzic?
Złożyć do właściwego sądu rodzinnego wniosek o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka, a po otrzymaniu sądowego zezwolenia – złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka.
Termin sześciu miesięcy zostaje zawieszony na czas pomiędzy złożeniem wniosku do sądu, a otrzymaniem postanowienia o zezwoleniu dokonania czynności.
Po odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego dziecka, siostra Pana Mariana będzie miała kolejne sześć miesięcy na odrzucenie spadku po zmarłym.
DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE
Jeżeli zostaliśmy powołani przez spadkodawcę do dziedziczenia w testamencie, również taki spadek możemy odrzucić.
Termin sześciu miesięcy biegnie od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o śmierci spadkodawcy oraz o treści testamentu powołującego go do dziedziczenia, przy czym termin ten biegnie niezależnie od tego, czy testament został otwarty i ogłoszony.
Jeżeli w testamencie został powołany tylko jeden spadkobierca, a ten nie chce lub nie może dziedziczyć, do spadku powoływani są spadkobiercy ustawowi – i tutaj znów przyda nam się ściągawka, przedstawiona powyżej.
Skomplikujmy trochę sprawy i poczujmy dreszczyk emocji.
Jakie mamy możliwości, gdy spadkobierca zostaje powołany w testamencie, ale w razie odrzucenia spadku, zostaje powołany do dziedziczenia z ustawy?
Wówczas spadkobierca może odrzucić spadek z testamentu i przyjąć z ustawy (np. jeżeli jest to bardziej korzystne), albo odrzucić spadek z obydwu tytułów.
KOSZTY OŚWIADCZENIA O ODRZUCENIU SPADKU PRZED NOTARIUSZEM
Wracając pod koniec do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, koszt takiego oświadczenia wynosi 50,00 zł netto + 11,50 zł VAT oraz koszty wypisów (7,38 zł/strona).
DOKUMENTY POTRZEBNE DO ODRZUCENIA SPADKU
Do oświadczenia o odrzuceniu spadku potrzebne będą:
- odpis skrócony aktu zgonu, który wraz z wypisem aktu notarialnego, wysyłany jest przez notariusza do sądu spadku (właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania osoby zmarłej),
- dokument tożsamości osoby składającej oświadczenie,
- prawomocne postanowienie sądu wyrażające zgodę na czynność – w przypadku odrzucenia spadku w imieniu małoletniego.
Dziękujemy za uwagę i zapraszamy do innych naszych artykułów.